Jadalne odmiany ziemniaka w walce z otyłością
mgr inż. Irena Stypa
IHAR – PIB, Zakład Nasiennictwa i Ochrony Ziemniaka w Boninie
e-mail: irenastypa@wp.pl
Konsument może wpłynąć na poprawę jakości kulinarnej ziemniaków również poprzez znajomość odmian, nie wszystkich, ale przynajmniej tych z krajowego rejestru. Powinien mieć również prawo wyboru odmiany, a przez jego egzekwowanie decydować ostatecznie o tym, jakie odmiany powinny być uprawiane. W polskim rejestrze znajduje się 71 jadalnych odmian ziemniaka, 40 polskich i 31 zagranicznych (www.coboru.pl). Najwięcej jest odmian średnio wczesnych (110-124 dni wegetacji) – 26, następnie w kolejności wczesnych (96-109 dni) – 22, bardzo wczesnych (do 95 dni) – 13, średnio późnych (125-139 dni) – 9 i 1 późna (powyżej 140dni). W rejestrze krajowym są również odmiany przeznaczone do przetwórstwa (17) oraz odmiany skrobiowe (26), ale przedmiotem tego artykułu są odmiany jadalne.
Wartość odżywcza
To, że ziemniaki zjadane codziennie, nawet w niewielkich ilościach stanowią prawdziwe bogactwo minerałów i witamin wiemy od dawna. Zawierają potas, który zwiększa zdolność nerek do wydalania zarówno sodu, jak i wody, co w efekcie skutkuje obniżeniem ciśnienia krwi. Tę prawidłowość potwierdziło wiele badań naukowych, m.in. prowadzonych przez naukowców z uniwersytetu w Scranton w USA. Osobom z nadwagą lub otyłością i nadciśnieniem tętniczym dwa razy dziennie podawano 6-8 pieczonych czerwonych ziemniaków. Po miesiącu okazało się, że badani nie tylko nie przytyli, ale ciśnienie rozkurczowe spadło średnio o 4,3%, a skurczowe o 3,5%. Eksperci uważają, że takie samo działanie mają popularne u nas ziemniaki białe. Jest jeden warunek, muszą być podawane bez tłuszczu i nadmiaru soli, bez sosów i innych tuczących dodatków. Naukowcy z brytyjskiego Instytutu Badań Żywności w Norwich odkryli ostatnio, że ziemniaki zawierają też inne związki obniżające ciśnienie krwi – kukoaminy. Dzienne spożycie 200g ziemniaków (dwie średnie bulwy) pokrywa dzienne zapotrzebowanie organizmu na potas w 30%, na molibden w 80%, na chrom w 50%, następnie na jod, fluor, selen, magnez, żelazo, miedź, fosfor do 20%. Mimo iż zawartość witaminy C jest niewielka, jednak codzienne ich spożywanie może zaspokoić zapotrzebowanie organizmu aż w 2/3. W Polsce zawartość witaminy C w bulwie ziemniaka jest ważnym czynnikiem selekcyjnym w hodowli nowych odmian jadalnych. Jednak spadające spożycie ziemniaków jakby zaprzeczało tym tezom i potwierdzało odwrotną korelację wzrostu w społeczeństwie ludzi otyłych. Złą sławę ziemniaki zawdzięczają dodatkom, z jakimi je najczęściej podajemy – za dużym dawkom tłuszczu, za ciężkim sosom czy panierowanym kotletom. Tymczasem same niemal nie zawierają tłuszczu (około 0,1%), są niskokaloryczne (od 50-80 kcal w 100 gramach w zależności od zawartości skrobi). Jednym z cennych składników ziemniaków jest skrobia – węglowodan złożony, który w organizmie rozkłada się na glukozę, potrzebną do dobrego funkcjonowania wszystkich komórek. Dzięki glukozie mamy dużą dawkę energii i przez długi czas czujemy się nasyceni. W odmianach jadalnych ziemniaka zawartość jej jest znacznie niższa niż ziemniakach przeznaczonych do produkcji skrobi. Najnowsze badania opublikowane w piśmie “Molecular Nutrition & Food Research” (www.naukawpolsce.pap.pl), donoszą, że ziemniak stanowi doskonałą broń w walce z otyłością. Ekstrakt z ziemniaka zawierający wysoką koncentrację polifenoli, związków o działaniu przeciwutleniającym, pomaga ograniczyć przyrost wagi i zmniejsza ryzyko cukrzycy typu 2 – wykazały badania prowadzone na myszach przez naukowców z Uniwersytetu McGill w Kanadzie. Podczas swojego eksperymentu przez 10 tygodni karmili myszy pożywieniem bogatym w tłuszcze i węglowodany, które powodowało tycie. Gryzonie szybko przytyły 16 gramów. W przypadku myszy, które konsumowały to samo pożywienie, ale z dodatkiem ekstraktu z ziemniaków, wzrost wagi wynosił jedynie 7 gramów- stwierdził Stan Kubow główny autor badań. Naukowcy planują kontynuację badań, by sprawdzić skuteczność ekstraktu w walce z otyłością u ludzi oraz ustalić, jaka dawka powodowałaby rezultaty podobne do tych, które zaobserwowano u myszy (PAP). Również nasi naukowcy (Zarzecka i in. 2013), już wcześniej stwierdzili, że ziemniaki zawierają oprócz polifenoli również inne związki o korzystnym działaniu na zdrowie, jak flawonoidy i karotenoidy, największe znaczenie mają jednak polifenole, ale też jest ich najwięcej. Ziemniak w niewielkim stopniu kumuluje metale ciężkie czy pozostałości środków ochrony roślin w glebie, a nawet, dzięki zawartości antyoksydantów, może nas zabezpieczyć przed negatywnymi skutkami wchłaniania, nieomal wszechobecnych w pożywieniu, metali ciężkich (Leszczynski 2012). Również dla osób z problemami żołądkowymi, lekkostrawne ziemniaki pomagają zlikwidować zaparcia i przywrócić zasadotwórczy odczyn żołądka likwidując zgagę. Wartość odżywczą i jakość biologiczną substancji wchodzących w skład bulwy ziemniaka przedstawia rysunek 1
Rys. 1 Skład chemiczny ziemniaka (źródło: na podstawie Leszczyński W, 1995, USDA
Jakość kulinarna
Z najważniejszych cech określających wartość konsumpcyjną to niewątpliwie dobry smak i walory kulinarne. Na wrażenia podczas konsumpcji ziemniaka składa się smak właściwy bez obcego posmaku czy zapachu oraz cechy tekstury ziemniaków świeżych, spożywanych po ugotowaniu czyli typ kulinarno-użytkowy, w dużej mierze zależny od zawartości suchej masy. Występuje silna korelacja pomiędzy rozgotowywaniem się i mączystością a zawartością skrobi. Odmiany o niskiej zawartości obu składników, uniwersalne do zup, sałatek, zapiekanek w plastrach należą do typu kulinarnego A i AB (miąższ o zwięzłej konsystencji, delikatnej strukturze, nie rozgotowuje się). Większość odmian w krajowym rejestrze posiada typ wszechstronnie użytkowy – B (o dość zwięzłej konsystencji, lekko mączysty, lekko wilgotny o małej skłonności do rozgotowywania). Odmiany te przydatne do bezpośredniego spożycia w drugim daniu, gotowane w wodzie lub na parze, pieczone w skórce w całości lub na pół z innymi warzywami. Do typu kulinarnego C (mączysty, sypki) zaliczane są odmiany o podwyższonej zawartości skrobi oraz wyczuwalnej, nieco szorstkiej strukturze jej ziaren. Ponieważ w rejestrze są odmiany o pośrednim typie określonym jako B-BC i BC o niższej zawartość skrobi niż typ C, możemy je zastosować do sporządzania naturalnego puree, placków, klusek, pyz. Ograniczone zastosowanie do bezpośredniego spożycia mają odmiany o typie kulinarnym D (rozgotowującym się), i takie odmiany wśród jadalnych też nie występują. Szczegółową charakterystykę wszystkich typów przedstawiono w tabeli 1. Do cech jakości kulinarnej należy również ciemnienie miąższu surowego bulw a także gotowanego. Ciemnienie bulw surowych – enzymatyczne w większym stopniu zależy od warunków uprawy, zbioru i przechowywania. Wysokie temperatury i duże ilości opadów w okresie wegetacji powodują wzrost ciemnienia. Ciemnienie bulw gotowanych spowodowane jest reakcją chemiczną pomiędzy żelazem a dwufenylem, decydujące znaczenie ma tu stosunek kwasu chlorogenowego do kwasu cytrynowego, bowiem mogą one wiązać się z żelazem i ograniczać ciemnienie. Istnieje również korelacja między ciemnieniem po ugotowaniu a zawartością azotu i potasu. Bulwy uzyskane z uprawy w warunkach nadmiaru nawożenia azotem jak i niedoboru potasu wykazują wzrost ciemnienia miąższu zarówno surowego i po ugotowaniu. Cechę tę można ograniczyć przechowując ziemniaki w odpowiedniej temperaturze i wilgotności względnej powietrza (Nowacki 2014). Barwa miąższu jest cechą w małym stopniu zależną od środowiska, a pomiędzy jej intensywnością (od białej do ciemno żółtej ) istnieje dodatnia korelacja z zawartością karotenoidów i ksantofili – związków działaniu antyoksydacyjnym, wysoce pożądanych w diecie człowieka. Odmiany o białym miąższu zawierają ich od 50-100 do 100-350 µg⋅100 g-1 świeżej masy bulw w przypadku barwy żółtej.
Charakterystyka typów kulinarno-użytkowych ziemniaka
Typ kulinarny |
Rozgotowywanie |
Konsystencja |
Mączystość |
Wilgotność |
Struktura ziaren skrobi |
A – sałatkowy |
powierzchnia niezmieniona |
zwięzła |
nie mączyste |
wilgotne |
delikatna |
B – wszechstronnie użytkowy |
powierzchnia lekko spękana |
dość zwięzła |
lekko mączyste |
lekko wilgotne |
dość delikatna |
C – mączysty |
powierzchnia średnio spękana |
dość miękka |
mączyste |
nieco suche |
nieco szorstkie |
D– bardzo mączysty |
powierzchnia rozgotowana |
miękka |
bardzo mączyste |
suche |
szorstka |
Jakość estetyczna – zewnętrzny wygląd bulw
Do cech zewnętrznych bulw należy ich wielkość, typ kształtu i regularność jego zarysu, głębokość oczek, barwa i wygląd skórki, skłonność do zazielenienia, odporność na uszkodzenia mechaniczne. Te cechy podobnie jak i wewnętrzne, warunkowane są wieloma genami i w różnym stopniu, uzależnione od przebiegu warunków glebowo-klimatycznych w okresie wegetacji: rodzaju gleby, poziomu nawożenia, ilości opadów i temperatury powietrza. Wielkość bulw jest cechą odmianową, ale ponieważ w większym stopniu bardzo duże bulwy, podatniejsze są na wady miąższu (puste środki) i na uszkodzenia mechaniczne, pożądane są bulwy średnio-duże, o średnicy 10 cm i ciężarze 150-200 gram. Typ kształtu bulw zależy od stosunku długości do największej szerokości bulwy, określanego jako współczynnik wydłużenia. Odpowiednio do wielkości tego współczynnika wyróżniamy następujące typy kształtu bulw: skrócony (sk), okrągły (o), okrągło-owalny (oow), owalny (ow), owalno-podłużny (owp), podłużny (p), nerkowaty (n). Bulwy o kształcie okrągłym i okrągło-owalnym mniej się uszkadzają podczas zbioru i przerobu. Regularny typ kształtu bulw jest cechą pożądaną, wpływa na mniejsze straty podczas obierania i ważną przy konfekcjonowaniu ziemniaków. Regularność zarysu kształtu bulw mierzy się kształtnością obwodu przekrojów wykonanych w różnych płaszczyznach wzdłuż bulwy oraz od głębokości wcięcia stolonowego i wierzchołkowego. W przypadku idealnej regularności zarysu kształtu obwód przekroju bulwy ma kształt koła lub elipsy o różnym stopniu spłaszczenia. Głębokość oczek jest cechą odmianową w mniejszym stopniu zależną od środowiska uprawy, pożądane są odmiany jadalne o płytkich oczkach. Ocenę wyglądu skórki zalicza się do cech handlowych, mających wpływ na subiektywną ocenę odmiany. Kupujący chętniej wybiera odmiany o gładkiej, cienkiej, a nawet lśniącej skórce, należy jednak pamiętać, że te odmiany bardziej wrażliwe są na zazielenienia podczas ekspozycji na światło w marketach. Barwa skórki jest stałą cechą genetyczną. Większość odmian w polskim rejestrze ma żółtą barwę skórki, czerwoną skórką charakteryzują się odmiany: Bellarosa, Cecile, Oberon, Rosalind, Roko a różową Irga.
Charakterystyka tabelaryczna odmian jadalnych (Krajowy Rejestr 2015)
Nazwa odmiany |
Rok rejestracji |
Dostawca (producent) materiałów elitarnych |
Plon handlowy według dośw. IHAR i COBORU 2007-2014 dt/ha |
Średnia zawartość skrobi |
Kształt bulw |
Regularność kształtu |
Wielkość bulw |
Głębokość oczek |
Barwa miąższu |
Smak |
Ciemnienie miąższu surowego |
Ciemnienie miąższu gotowanego |
Typ kulinarny |
|
Bardzo wczesne |
||||||||||||||
Arielle |
2006 |
Agrico Holandia |
454 (219) |
12,3 |
ow |
7,5 |
8 |
7 |
jż |
7,5 |
8 |
8,5 |
B |
|
Berber |
2006 |
HZPC Holandia |
398 (198) |
12,5 |
oow |
7,5 |
7 |
7,5 |
jż |
7,5 |
8 |
8,5 |
B |
|
Denar |
1999 |
HZ Zamarte |
519 (210) |
11,6 |
oow |
7 |
9 |
7 |
jż |
7 |
8,5 |
8,5 |
AB |
|
Impresja |
2015 |
HZ Zamarte |
||||||||||||
Impala |
2003 |
Agrico Holandia |
488 (192) |
11,4 |
ow |
8 |
9 |
7,5 |
jż |
7 |
8,5 |
8,5 |
AB |
|
Ingrid |
2009 |
HZPC Holandia |
390 (187) |
12,0 |
oow |
7,5 |
7 |
7,5 |
jż |
7 |
8 |
8,5 |
B |
|
Irys |
1975 |
HR Szyldak |
390 (188) |
12,9 |
owp |
7 |
6 |
6,5 |
b |
7 |
7,5 |
8 |
B |
|
Justa |
2006 |
HZ Zamarte |
398 (176) |
13,1 |
oow |
7 |
8 |
7 |
ż |
7 |
8 |
8 |
B-BC |
|
Krasa |
2003 |
Sativa Kerkov/ Europlant |
388 (185) |
12,5 |
oow |
7 |
9 |
7 |
ż |
7 |
8 |
8,5 |
B |
|
Lord |
1999 |
HZ Zamarte |
491 (205) |
11,4 |
oow |
6,5 |
8 |
7 |
jż |
7 |
8 |
8,5 |
AB |
|
Miłek |
2006 |
HZ Zamarte |
466 (216) |
13,0 |
oow |
7 |
8 |
6,5 |
jż |
6,5 |
7,5 |
8 |
BC |
|
Riviera |
2915 |
Agrico Holandia |
||||||||||||
Viviana |
2010 |
Europlant Niemcy |
442 (200) |
11,2 |
oow |
7,5 |
8 |
7 |
jż |
7 |
8,5 |
8,5 |
AB |
|
Wczesne |
||||||||||||||
Altesse |
2009 |
GROCEP Francja |
422 |
12,4 |
ow |
7,5 |
8 |
7,5 |
ż |
7 |
7 |
8,5 |
AB |
|
Annabelle |
2007 |
HZPC Holandia |
357 |
11,5 |
p |
7 |
3 |
7,5 |
ż |
7,5 |
8 |
9 |
AB |
|
Aruba |
2007 |
HZ Zamarte |
472 |
14,6 |
ow |
7,5 |
6 |
7,5 |
kr |
6,5 |
7 |
8 |
B |
|
Bellarosa |
2006 |
Europlant Niemcy |
495 |
12,4 |
oow |
7,5 |
9 |
7 |
ż |
7 |
8 |
8 |
B |
|
Bila |
1994 |
HZ Zamarte |
463 |
13,0 |
oow |
7 |
9 |
7 |
ż |
7 |
8 |
8,5 |
B |
|
Bohun |
2014 |
HZ Zamarte |
470 |
12,5 |
o |
7 |
7 |
7 |
jż |
7 |
B |
|||
Carrera |
2006 |
HZPC Holandia |
485 |
11,0 |
oow |
7,5 |
9 |
7,5 |
jż |
7 |
7,5 |
8,5 |
AB-B |
|
Cyprian |
2007 |
HR Szyldak |
500 |
12,8 |
oow |
6,5 |
8 |
7 |
jż |
7 |
7 |
8 |
B |
|
Etola |
2009 |
HZ Zamarte |
459 |
15,9 |
o |
7 |
9 |
6,5 |
ż |
7 |
7,5 |
8 |
B-BC |
|
Ewelina |
2006 |
Europlant Niemcy |
466 |
13,1 |
oow |
7 |
8 |
7,5 |
ż |
7 |
8,5 |
8,5 |
BC |
|
Gracja |
2002 |
HZ Zamarte |
372 |
15,6 |
ow |
7,5 |
7 |
7,5 |
jż |
6,5 |
7,5 |
8 |
BC |
|
Gwiazda |
2011 |
HZ Zamarte |
503 |
11,3 |
oow |
7 |
9 |
7 |
jż-ż |
7 |
8 |
8,5 |
B |
|
Hubal |
2011 |
HZ Zamarte |
484 |
13,5 |
ow |
7 |
8 |
7 |
jż |
6,5 |
AB-B |
|||
Ignacy |
2012 |
PMHZ Strzekęcin |
509 |
12,0 |
oow |
7 |
8 |
7 |
jż |
6,5 |
7,5 |
8 |
B |
|
Latona |
1997 |
HZPC Holandia |
446 |
12,8 |
ow |
7,5 |
8 |
7,5 |
ż |
6,5 |
7,5 |
8 |
B |
|
Magnolia |
2015 |
PMHZ Strzekęcin |
||||||||||||
Michalina |
2010 |
HZ Zamarte |
501 |
11,5 |
oow |
7 |
9 |
6,5 |
jż |
7 |
8 |
8,5 |
AB-B |
|
Oman |
2005 |
HZ Zamarte |
442 |
14,4 |
ow |
7 |
7 |
7,5 |
jż |
7,5 |
8 |
8,5 |
B |
|
Owacja |
2006 |
PMHZ Strzekęcin |
498 |
13,6 |
oow |
7 |
9 |
7 |
jż |
7 |
8 |
8,5 |
B-BC |
|
Rosalind |
2001 |
Europlant Niemcy |
438 |
13,5 |
oow |
7,5 |
8 |
7 |
ż |
7 |
8 |
8 |
B |
|
Veronie |
2005 |
Van Rijn Holandia |
405 |
13,8 |
ow |
7,5 |
8 |
7,5 |
ż |
7 |
8 |
8,5 |
BC |
|
Vineta |
1999 |
Europlant Niemcy |
492 |
12,8 |
oow |
7 |
8 |
7 |
ż |
7 |
8 |
8,5 |
AB |
|
Średnio wczesne |
||||||||||||||
Almera |
2008 |
Agrico Holandia |
466 |
11,0 |
pow |
7,5 |
8 |
7,5 |
jż |
7 |
7,5 |
8 |
AB |
|
Ametyst |
2009 |
PMHZ Strzekęcin |
569 |
14,2 |
oow |
6,5 |
8 |
7 |
kr |
6 |
6,5 |
7 |
BC |
|
Bogatka |
2013 |
HZ Zamarte |
488 |
12,4 |
ow |
6,5 |
8 |
8 |
jż |
7 |
8 |
8,5 |
AB-B |
|
Cekin |
2004 |
HR Szyldak |
490 |
15,3 |
oow |
7 |
8 |
7 |
jż |
7 |
7,5 |
8 |
BC-C |
|
Dali |
2006 |
HZPC Holandia |
443 |
11,8 |
ow |
7,5 |
7 |
8 |
jż |
7 |
7 |
8 |
AB-B |
|
Ditta |
2000 |
Agrico Holandia |
431 |
13,9 |
ow |
8 |
7 |
8 |
ż |
7 |
8 |
8 |
B |
|
Finezja |
2007 |
HZ Zamarte |
508 |
14,5 |
oow |
7 |
8 |
7 |
jż |
6,5 |
7,5 |
8 |
BC |
|
Folva |
2003 |
Danespo A/S Dania |
500 |
14,8 |
oow |
7,5 |
9 |
7,5 |
ż |
7 |
8 |
8,5 |
B |
|
Gawin |
2010 |
HR Szyldak |
490 |
15,9 |
oow |
7 |
7 |
6,5 |
jż |
6,5 |
8 |
8 |
B-BC |
|
Irga |
1987 |
HR Szyldak |
452 |
13,8 |
oow |
7 |
6 |
7 |
kr |
6,5 |
7,5 |
8 |
B |
|
Jurek |
2012 |
HZ Zamarte |
533 |
12,4 |
oow |
6,5 |
9 |
7 |
ż |
7 |
8 |
8 |
B |
|
Jutrzenka |
2009 |
PMHZ Strzekęcin |
509 |
13,6 |
oow |
7 |
9 |
7 |
jż |
7 |
7 |
7,5 |
BC |
|
Laskara |
2013 |
PMHZ Strzekęcin |
516 |
15,5 |
oow |
6,5 |
9 |
6 |
jż |
6,5 |
7,5 |
8 |
B-BC |
|
Legenda |
2010 |
PMHZ Strzekęcin |
487 |
16,6 |
oow |
7 |
8 |
7,5 |
jbż |
6,5 |
7,5 |
8 |
BC-C |
|
Malaga |
2013 |
HZ Zamarte |
524 |
12,2 |
ow |
7 |
8 |
8 |
jż |
7 |
8 |
8 |
B |
|
Mazur |
2015 |
PMHZ Strzekęcin |
538 |
16,0 |
ow |
7 |
8 |
6,5 |
jż |
7 |
BC |
|||
Oberon |
2012 |
HZ Zamarte |
517 |
12,1 |
ow |
7 |
8 |
6,5 |
jż |
7 |
8 |
8 |
AB |
|
Orchestra |
2009 |
C.Meijer Holandia |
512 |
11,2 |
oow |
7 |
9 |
7,5 |
jż |
6,5 |
8,5 |
8,5 |
AB |
|
Otolia |
2014 |
Europlant Niemcy |
522 |
14,6 |
ow |
7,5 |
8 |
8 |
ż |
7 |
AB |
|||
Roxana |
2005 |
Europlant Niemcy |
454 |
12,5 |
ow |
7,5 |
9 |
7,5 |
ż |
6,5 |
7 |
7,5 |
B |
|
Sagitta |
2009 |
HZPC Holandia |
500 |
13,7 |
ow |
7 |
9 |
7,5 |
jż |
6,5 |
7 |
8,5 |
B |
|
Sante |
1997 |
Agrico Holandia |
468 |
14,5 |
oow |
7 |
8 |
7,5 |
jż |
7 |
7,5 |
8 |
B |
|
Satina |
2000 |
Saka-Ragis Niemcy |
485 |
13,3 |
oow |
7,5 |
9 |
7,5 |
ż |
7,5 |
8,5 |
8,5 |
B |
|
Stasia |
2010 |
HZ Zamarte |
521 |
13,6 |
oow |
7 |
9 |
7 |
ż |
7 |
8 |
8,5 |
B |
|
Tajfun |
2004 |
PMHZ Strzekęcin |
519 |
16,0 |
ow |
7 |
9 |
7 |
ż |
7 |
8 |
8,5 |
B-BC |
|
Tetyda |
2008 |
HZ Zamarte |
556 |
12,5 |
oow |
7 |
9 |
7,5 |
jż |
7,5 |
8 |
8,5 |
B |
|
Średnio późne |
||||||||||||||
Bryza |
1976 |
PMHZ Strzekęcin |
440 |
15,0 |
o |
6,5 |
8 |
6 |
ż |
7,5 |
8 |
8,5 |
BC |
|
Cecile |
2007 |
HZPC Holandia |
434 |
12,0 |
pow |
7 |
3 |
7 |
ż |
7 |
8,5 |
8,5 |
AB |
|
Eurostar |
2013 |
KWS Potato B.V. |
488 |
14,6 |
oow |
7 |
9 |
7 |
jż |
7 |
8,5 |
8,5 |
B-BC |
|
Gustaw |
2010 |
HR Szyldak |
486 |
15,4 |
oow |
7 |
9 |
6,5 |
kr |
6 |
8 |
BC |
||
Jelly |
2005 |
Europlant Niemcy |
502 |
13,9 |
ow |
8 |
9 |
7,5 |
ż |
7,5 |
8 |
8,5 |
B |
|
Mondeo |
2013 |
0 KWS Potato B.V. |
560 |
14,8 |
oow |
7 |
9 |
7 |
kr |
6,5 |
8,5 |
8,5 |
B-BC |
|
Roko |
2005 |
Agrico Holandia |
453 |
14,5 |
ow |
7,5 |
8 |
7,5 |
kr |
6,5 |
7 |
7,5 |
B |
|
Syrena |
2002 |
PMHZ Strzekęcin |
502 |
14,0 |
ow |
7 |
9 |
7 |
ż |
7 |
8 |
8,5 |
B |
|
Zenia |
2010 |
HZ Zamarte |
486 |
12,5 |
oow |
7 |
8 |
7,5 |
ż |
6,5 |
8 |
8,5 |
AB-B |
|
Późne |
||||||||||||||
Zagłoba |
2007 |
HZ Zamarte |
499 |
12,4 |
oow |
7 |
9 |
6,5 |
ż |
7 |
8 |
8,5 |
B |
( )- w nawiasach podano plon z bardzo wczesnego zbioru – 40 dni od wschodów
Tabela 1. Charakterystyka odmian jadalnych (ciąg dalszy)
Nazwa odmiany |
Odporność na wirusy |
Odporność na: |
Gładkość skórki |
||||||
Y |
L |
M |
zarazę ziemniaka |
czarną nóżkę |
parch zwykły |
uszkodzenia mechaniczne |
|||
liści |
bulw |
||||||||
Bardzo wczesne |
|||||||||
Arielle N |
3,5 |
5,5 |
2 |
4 |
6 |
7 |
gładka |
||
Berber N |
3,5 |
5,5 |
3 |
4,5 |
5 |
4 |
gładka |
||
Denar N |
7 |
7 |
4,5 |
3 |
4 |
5 |
5 |
7 |
gładka |
Impresja N |
|||||||||
Impala N |
4 |
6 |
2 |
2 |
4 |
6 |
6,5 |
6 |
gładka |
Ingrid N |
3-4 |
5-6 |
2 |
4,5 |
5 |
5 |
gładka |
||
Irys |
5,5 |
4 |
3,5 |
3 |
3 |
2 |
6 |
6 |
gładka |
Justa N |
5,5 |
5,5 |
3 |
4 |
6 |
5,5 |
5 |
gładka |
|
Krasa N |
4 |
6 |
5 |
3,5 |
4 |
4 |
6 |
6x |
gładka |
Lord N |
7 |
7 |
4 |
3 |
4 |
6 |
6 |
7 |
gładka |
Miłek N |
7 |
5-6 |
2 |
4 |
6 |
6 |
6 |
gładka |
|
Riviera N |
|||||||||
Viviana N |
5-6 |
5-6 |
2 |
4,5 |
5 |
4x |
gładka |
||
Wczesne |
|||||||||
Altesse N |
3-4 |
3-4 |
3 |
4 |
5 |
6x |
gładka |
||
Annabelle N |
3-4 |
5-6 |
2 |
4 |
5,5 |
5x |
gładka |
||
Aruba N |
8 |
5-6 |
4 |
4,5 |
5,5 |
6 |
6 |
gładka |
|
Bellarosa N |
5,5 |
7 |
2 |
4 |
2 |
6 |
7 |
chropowata |
|
Bila |
7 |
6 |
4 |
3 |
4 |
5,5 |
7 |
7 |
śr. gładka |
Bohun N |
3-4 |
5-6 |
3 |
3 |
6 |
6 |
gładka |
||
Carrera N |
3-4 |
3-4 |
3 |
4,5 |
6 |
6x |
gładka |
||
Cyprian N |
5-6 |
5-6 |
5 |
6 |
7 |
gładka |
|||
Etola N |
5-6 |
5-6 |
4 |
4 |
6 |
5,5 |
7 |
gładka |
|
Ewelina N |
3,5 |
7 |
3 |
4 |
7 |
8x |
gładka |
||
Gracja N |
7 |
6,5 |
3 |
3 |
5 |
6 |
6 |
4 |
śr. gładka |
Gwiazda N |
7 |
7 |
3 |
4 |
6 |
6 |
śr. gładka |
||
Hubal N |
7 |
5-6 |
3,5 |
4 |
6 |
7x |
gładka |
||
Ignacy N |
7 |
7 |
3 |
5x |
gładka |
||||
Latona N |
5 |
6 |
4 |
3 |
4,5 |
6 |
5 |
5 |
gładka |
Magnolia N |
|||||||||
Michalina N |
7 |
3-4 |
3 |
4 |
6 |
7 |
śr. gładka |
||
Oman N |
5-6 |
5-6 |
3 |
4 |
6,5 |
5,5 |
7 |
gładka |
|
Owacja N |
9 |
7 |
4 |
6,5 |
8 |
śr. chropowata |
|||
Rosalind N |
5,5 |
6 |
3,5 |
2 |
4,5 |
5,5 |
5 |
7 |
gładka |
Veronie N |
3,5 |
5,5 |
3 |
4 |
6 |
8x |
gładka |
||
Vineta N |
7 |
8 |
4 |
2 |
4 |
6 |
6 |
7 |
śr. chropowata |
Średnio wczesne |
|||||||||
Almera N |
3-4 |
3-4 |
3 |
4 |
6 |
5x |
gładka |
||
Ametyst N |
8 |
5-6 |
6 |
5,5 |
3 |
śr. gładka |
|||
Bogatka N |
8 |
5-6 |
3,5 |
4 |
7 |
5x |
gładka |
||
Cekin N |
5 |
5,5 |
3 |
4 |
7 |
6,5 |
6 |
śr. chropowata |
|
Dali N |
5,5 |
5,5 |
3 |
3 |
6,5 |
5x |
gładka |
||
Ditta N |
5,5 |
7 |
4 |
3 |
5 |
6 |
6,5 |
4 |
gładka |
Finezja NN |
8 |
7 |
4,5 |
5 |
6 |
6,5 |
6x |
śr.gładka |
|
Folva N |
4,5 |
5,5 |
3 |
3,5 |
5 |
7 |
6,5 |
5x |
gładka |
Gawin N |
7 |
7 |
3 |
6 |
|||||
Irga N |
7 |
8 |
5 |
2 |
4 |
5,5 |
6 |
5 |
gładka |
Jurek N |
8 |
5-6 |
4,5 |
5 |
6 |
7x |
śr. gładka |
||
Jutrzenka N |
8 |
5-6 |
2 |
6 |
5x |
śr.gładka |
|||
Laskara N |
5-6 |
5-6 |
4,5 |
6x |
śr. gładka |
||||
Legenda N |
8 |
5-6 |
5 |
5x |
śr. gładka |
||||
Malaga N |
8 |
7 |
3,5 |
4 |
7 |
6x |
śr. gładka |
||
Mazur N |
7 |
7 |
4,5 |
7x |
śr. gładka |
||||
Oberon N |
8 |
5-6 |
3,5 |
5 |
6 |
6,5 |
7x |
gładka |
|
Orchestra N |
8 |
3-4 |
2 |
3 |
5 |
7 |
gładka |
||
Otolia N |
7 |
7 |
4,5 |
||||||
Roxana N |
7 |
5-6 |
4 |
6,5 |
5x |
gładka |
|||
Sagitta N |
8 |
3-4 |
4 |
5 |
4 |
5,5 |
7 |
gładka |
|
Sante N |
9 |
6 |
3 |
4 |
4 |
6 |
5 |
6 |
gładka |
Satina N |
5 |
7 |
4 |
3 |
5 |
6 |
6,5 |
5 |
śr. gładka |
Stasia N |
8 |
7 |
4 |
4 |
6 |
6x |
gładka |
||
Tajfun N |
7 |
7 |
2,5 |
5 |
7 |
6 |
5 |
śr. gładka |
|
Tetyda N |
8 |
5-6 |
5 |
5 |
5 |
6,5 |
7 |
śr.chropowata |
|
Średnio późne c.d. |
|||||||||
Bryza N |
5 |
7 |
5 |
4 |
4 |
3 |
4 |
6 |
śr. chropowata |
Cecile N |
3-4 |
3-4 |
5 |
6,5 |
gładka |
||||
Eurostar N |
3-4 |
5-6 |
4 |
5,5 |
6 |
||||
Gustaw N |
8 |
7 |
5 |
4x |
śr. gładka |
||||
Jelly N |
5 |
5 |
5 |
4 |
6,5 |
6x |
gładka |
||
Mondeo N |
3-4 |
3-4 |
4 |
5 |
5 |
gładka |
|||
Roko N |
9 |
5-6 |
4 |
4,5 |
5,5 |
5x |
śr. gładka |
||
Syrena N |
8 |
5 |
3 |
5 |
3 |
5,5 |
5 |
2 |
gładka |
Zenia N |
8 |
3-4 |
4 |
4 |
6 |
6x |
gładka |
||
Późne |
|||||||||
Zagłoba N |
5-6 |
5-6 |
5 |
6 |
6 |
7x |
śr. gładka |
Tabela 1. Charakterystyka odmian jadalnych (ciąg dalszy)
Nazwa odmiany |
Przechowywalność |
Stopień trudn. w nasien- nictwie |
Wymagania glebowe |
Wymagania wodne |
Wymagania nawozowe kg N/ha ** |
Przydatność użytkowa |
|
Bardzo wczesne |
|||||||
Arielle N |
btr |
50 |
120-130 |
J |
|||
Berber N |
btr |
50 |
130-150 |
J |
|||
Denar N |
7,5 |
śrtr |
śr-d |
śr-d |
60 |
110 |
J,K |
Impresja N |
|||||||
Impala N |
tr |
śr |
60 |
100 |
J |
||
Ingrid N |
9 |
btr |
60 |
J |
|||
Irys |
6 |
tr |
śr |
śr |
80 |
120-140 |
J,K |
Justa N |
6 |
tr |
70 |
120 |
J,Cz |
||
Krasa N |
3 |
tr |
śr-d |
60 |
120-130 |
J |
|
Lord N |
8 |
śrtr |
śr |
śr |
80 |
140-150 |
J,K |
Miłek N |
9 |
śrtr |
śr-d |
80 |
105 |
J |
|
Riviera N |
|||||||
Viviana N |
8 |
tr |
110x |
J |
|||
Wczesne |
|||||||
Altesse N |
8 |
btr |
120 |
J |
|||
Annabelle N |
8x |
btr |
J |
||||
Aruba N |
8 |
ł |
śr |
120x |
J |
||
Bellarosa N |
9 |
tr |
120 |
J |
|||
Bila |
8 |
śrtr |
śr |
śr-d |
100 |
J,K |
|
Bohun N |
7 |
btr |
|||||
Carrera N |
9 |
btr |
J |
||||
Cyprian N |
8 |
tr |
śr |
140x |
J |
||
Etola N |
6,5 |
tr |
140x |
J,Cz |
|||
Ewelina N |
9 |
tr |
100 |
J |
|||
Gracja N |
9 |
śrtr |
śr |
śr |
120 |
J,Cz,S |
|
Gwiazda N |
7 |
śrtr |
śr |
120x |
J |
||
Hubal N |
6 |
śrtr |
120x |
J,F |
|||
Ignacy N |
6 |
śrtr |
110x |
J |
|||
Latona N |
tr |
śr-d |
śr |
100 |
J,K |
||
Magnolia N |
|||||||
Michalina N |
7 |
śrtr |
śr |
130x |
J |
||
Oman N |
6,5 |
tr |
120 |
J |
|||
Owacja N |
9 |
ł |
śr-d |
J |
|||
Rosalind N |
8 |
tr |
śr |
d |
100 |
J,K |
|
Veronie N |
btr |
J |
|||||
Vineta N |
9 |
śrtr |
śr |
śr |
120-130 |
J,K |
|
Średnio wczesne |
|||||||
Almera N |
8 |
btr |
120 |
J |
|||
Ametyst N |
3 |
ł |
120 |
J |
|||
Bogatka N |
7 |
ł |
J |
||||
Cekin N |
tr |
śr |
śr-d |
130-140 |
J |
||
Dali N |
5 |
tr |
J |
||||
Ditta N |
9 |
tr |
śr |
110 |
J,K |
||
Finezja N |
6 |
ł |
120 |
J, F |
|||
Folva N |
tr |
120 |
J |
||||
Gawin N |
8 |
dł |
130 |
J, F |
|||
Irga N |
2 |
dł |
śr-d |
śr-d |
120-140 |
J,S |
|
Jurek N |
8 |
dł |
śr |
130x |
J |
||
Jutrzenka N |
7 |
ł |
toler. |
120 |
J |
||
Laskara N |
tr |
J |
|||||
Legenda N |
3 |
ł |
śr |
120 |
J,Cz |
||
Malaga N |
7 |
ł |
śr |
J |
|||
Mazur N |
|||||||
Oberon N |
9 |
ł |
śrx |
120x |
J |
||
Orchestra N |
dł |
J |
|||||
Roxana N |
2 |
dł |
100 |
J |
|||
Sagitta N |
7 |
śrtr |
140 |
J |
|||
Sante N |
ł |
śr-d |
śr-d |
140 |
J,K |
||
Satina N |
8 |
tr |
śr-d |
śr-d |
110 |
J,K |
|
Stasia N |
6 |
ł |
toler. |
100 |
J |
||
Tajfun N |
8 |
dł |
śr-m |
toler. |
120 |
J |
|
Tetyda N |
6,5 |
dł |
toler. |
100 |
J |
||
Średnio późne |
|||||||
Bryza N |
2 |
tr |
śr |
śr |
120 |
J,S |
|
Cecile N |
btr |
J |
|||||
Eurostar N |
btr |
J, F |
|||||
Gustaw N |
6 |
ł |
120-140 |
J |
|||
Jelly N |
2 |
tr |
110 |
J |
|||
Mondeo N |
btr |
J |
|||||
Roko N |
ł |
100 |
J |
||||
Syrena N |
5 |
dł |
śr |
toler. |
120 |
J |
|
Zenia N |
6 |
dł |
100 |
J |
|||
Późne |
|||||||
Zagłoba N |
8 |
śrtr |
120 |
J |
|||
Źródło: Wyniki doświadczeń COBORU oraz IHAR-PIB
Objaśnienia do tabeli 2 :
Ocena wartości i cech odmian: skala 9-1, gdzie 9 oznacza wartość najlepszą, 5,5 – wartość średnią, 1- najgorszą
N – odmiana odporna na mątwika ziemniaczanego Ro1,
Pa odmiana odporna na agresywny szczep mątwika ,
B – odporna na agresywne biotypy raka ziemniaka
Rok rejestracji – w stosunku do odmian zagranicznych podano rok rejestracji w Polsce<
Plon handlowy (bulwy o średnicy powyżej 40 mm, na bardzo wczesny zbiór powyżej 30 mm) – wyszacowano na podstawie wyników doświadczeń IHAR i COBORU za lata 2007-2014
– na podstawie wyników doświadczeń COBORU za lata 2007-2014
Kształt bulw: >o – okrągły, oow – okrągłoowalny, ow – owalny, owp – owalnopodłużny, p. – podłużny
Regularność zarysu kształtu: 9 – idealna (prawie całkowita jednorodność kształtu; 8 – bardzo dobra (wyraźna przewaga jednego typu kształtu, wcięcie stolonowe lub wierzchołkowe o głębokości do 1 mm; 7 – dobra (wyraźna przewaga jednego lub dwóch sąsiednich typów kształtu. Dopuszczalne jedno wcięcie o głębokości do 2 mm, a drugie do 1,5 mm); 6 – dość dobra (mogą być różne typy kształtu, jedno wcięcie do głębokości 2.5, drugie do 1.5 mm
Wielkość bulw: określono w skali 9-1, gdzie 9 oznacza bardzo duże bulwy; 7 – średnio duże o średnicy 10 cm i ciężarze 150-200 gram
Głębokość oczek: 9 – bardzo płytkie, niewyczuwalne pod palcem; 8 – bardzo płytkie, do 1 mm: 7 – płytkie (1.1 – 1.5 mm); 6 – średnio płytkie, wymagające niewielkich poprawek po mechanicznym obieraniu (1.6 – 2.5 mm), do 3.0 mm dla bulw dużych
Barwa miąższu:ż – żółty, jż – jasno żółty, b – biały, kr – kremowy
Barwa skórki: odmiana Bellarosa, Cecile, Oberon, Rosalind, Roko – czerwona; Irga– różowa, pozostałe odmiany – skórka żółta
Smak : określono w skali 9-1, gdzie 7,5 – 8 – ziemniak o bardzo dobrym smaku; 7 – o dobrym smaku; 6,5 – o dość dobrym smaku
Ciemnienie miąższu surowego: po 4 godzinach,
Ciemnienie miąższu gotowanego: średnia ocen po 10 min. i 24 godz.
Do oceny wykorzystywane są barwne tablice duńskie (ocenę 9o przyjmuje się dla miąższu nie ciemniejącego).
Typ konsumpcji: AB – zwięzły (sałatkowy), B – lekko zwięzły, BC – lekko mączysty, C – mączysty
Wymagania glebowe i wodne: (m.-śr) – małe do średnich, (śr-d) – średnie do dużych, tol.- tolerancyjne
Przydatność użytkowa: J – jadalne, F- przydatne do produkcji frytek, Cz – czipsów, S – suszów spożywczych, K – konserw, sałatek i produktów mrożonych
Odporność na choroby i szkodniki: 9 – skrajnie odporny, 8 – bardzo odporny,7 – odporny, 6 – dość odporny, 5 – średnio odporny, 4 – dość podatny, 3 – podatny, 2 bardzo podatny
Stopień trudności w nasiennictwie : ł – łatwa, dł – dość łatwa, śrtr – średnio trudna, tr -trudna
x – oznacza ocenę wstępną (badania w toku)
**– nawożenie maksymalizujące plon przy pełnej dawce obornika lub przyoranych poplonach dla gleb o uregulowanej kwasowości; w przypadku nawadniania dawki zwiększyć o 30-50 kg N/ha; przy uprawie odmian wczesnych na wczesny zbiór stosować dawki 50-80 kg N/ha; na glebach lekkich stosować dolne granice dawek
Literatura
1. Leszczyński W. 2012Żywieniowa wartość ziemniaka i przetworów ziemniaczanych (Przegląd literatury). – Biul. IHAR-PIB 266: 5-20; 2.Nowacki W. (red) 2014:Charakterystyka Krajowego Rejestru Odmian Ziemniaka. Wyd. IHAR-PIB, Jadwisin; 3.Str Inter. www.coboru.pl4. Stypa I., Chotkowski J. 2012. Kryteria doboru odmian ziemniaka do produkcji i użytkowania. W: Produkcja i rynek ziemniaka, Wieś Jutra 2012r. 89-100; 5. Zarzecka K.,Gugała M., Zarzecka M. 2013. Ziemniak jako dobre źródło składników odżywczych. – Post. Fitoterapii 3: 191-194; 6.Serwis Nauka w Polsce www.naukawpolsce.pap.pl
Źródło: http://ziemniak-bonin.pl/pl/ziemniaki-w-walce-z-otyloscia